In België ondervindt 9% van de bevolking tussen de 15 en 64 ernstige hinder bij dagelijkse activiteiten door een handicap of langdurige gezondheidsproblemen. Dat is net geen 10%, kinderen en senioren niet meegerekend. Toch ziet u vast niet zo veel mensen met een handicap rond u. Op televisie, in magazines of reclamespots en nee, zelfs niet in het doodgewone straatbeeld. Toegegeven, niet alle handicaps of gezondheidsproblemen zijn zichtbaar. Heel zeker zijn we dus niet, al wijzen heel wat cijfers uit dat mensen met een handicap minder (kunnen) participeren aan onze samenleving. Zo werkt 26% van de mensen die erg beperkt is in het dagelijks handelen ten opzichte van 65% van de totale bevolking [2]. Het verschil is groot.
Gedachten versus realiteit
Het hebben van een handicap of andere langdurige gezondheidsproblemen zorgt voor beperkingen waardoor participatie aan de samenleving niet evident is. Logisch, hoor ik u denken. Maar is dat wel zo? Laat ons de zaak eens omdraaien. De samenleving is niet aangepast aan personen met een handicap waardoor participatie niet evident is. Iemand in een rolstoel zou perfect elke dag de trein naar het werk kunnen nemen als die trein perfect volledig toegankelijk was en niet elke keer gereserveerd moest worden. Een supermarkt zonder trappen, met brede gangen en prijzen die ook in braille worden aangegeven, kan door iedereen worden bezocht. Al is het natuurlijk complexer dan dat. Een toegankelijke samenleving is veel meer dan ruimtelijke toegankelijkheid. Een toegankelijke samenleving is er één zonder vreemde blikken of vooroordelen. Eén waarbij het onbekende niet standaard als abnormaal wordt beschouwd. Eén waarbij het onbekende gekend wordt en deel van een samenleving is.
‘Het leven van een mens is wat zijn gedachten ervan maken’, zei de Romeinse keizer Marcus Aurelius. Hij had het wellicht over hoe we naar onszelf kijken, maar toch is zijn uitspraak frappant in deze. We zijn geen geïsoleerd wezen, dus onze gedachten bepalen evenzeer ook hoe we naar anderen én de gehele samenleving kijken. En die gedachten worden gevoed door de vele prikkels om ons heen. En wat niet in die prikkels aan bod komt, bestaat niet. Denk maar aan Plato’s allegorie van de grot waarbij mensen heel hun leven enkel schaduwen zien. Deze schaduwen zijn voor hen de werkelijkheid, eenvoudigweg omdat ze nooit iets anders hebben gezien. Het is een extreem voorbeeld, maar het legt de vinger perfect op de wonde. Zolang handicap weinig deel uitmaakt van onze binnenkomende prikkels, is de kans groot dat we er geen juist beeld van vormen. De oplossing ligt voor de hand: maak handicap zichtbaar.
Kijk verder dan wat je ziet
Is het zo simpel? Helaas. Zichtbaarheid is een eerste, cruciale stap. Maar als we hierin blijven hangen, ontstaat het risico dat we personen met een handicap reduceren tot hun handicap. Ze zijn dan bijvoorbeeld erg schattig of net ware helden omdat ze ondanks een handicap toch nog gigantisch grote doelen bereiken. Zolang deze zaken met het nodige respect in beeld komen, is daar niets mis mee. Het zorgt dat het onbekende, en dus het daaraan onlosmakelijk verbonden onbeminde, verdwijnen. Willen we echter echt een samenleving creëren waaraan iedereen kan deelnemen, moeten we meer ambiëren. Dan moeten we door die handicap kunnen zien. Meer nog, dan mag de handicap ons niet meer opvallen (tenzij dan om de nodige en juiste ondersteuning in te schakelen). Dan moet het draaien om talenten, interesses, persoonlijkheden, kortom om wie ze zíjn als mens. In een écht toegankelijke samenleving neemt minstens één keer om de twee weken een persoon met een handicap deel aan Blokken zonder dat Ben er ook maar één vraag over stelt. En passeren we heel wat personen met een handicap in de supermarkt zonder dat we opkijken, tenzij die persoon pindasaus op frieten wil kappen.
